Το Κέντρο Σλαβικής Γλώσσας

Η Μονή Πολυχρονίου στον Όλυμπο της Βιθυνίας θεωρείται το κέντρο της μελέτης και της έρευνας της

Σλαβικής γλώσσας. Αυτό φαίνεται καθαρά από τις πολλές ελληνικές λέξεις που πέρασαν αμετάφραστες στα παλαιοσλαβικά κείμενα. Οι λέξεις αυτές δεν διατηρούν ιδιοτυπίες βόρειων ελληνικών ιδιωμάτων, αλλά έχουν φωνολογικές ιδιότητες ελληνικών ιδιωμάτων της Μικράς Ασίας. Με άλλα λόγια, η παρουσία ελληνικών λέξεων μικρασιατικής προέλευσης στα παλαιοσλαβικά κείμενα μαρτυρούν τη μικρασιατική προέλευση των μεταφραστών. Με βάση αυτά τα στοιχεία υποτίθεται ότι κέντρο αυτής της συλλογικής μεταφραστικής προσπάθειας ήταν ο Όλυμπος της Βιθυνίας.

Στη Μονή Πολυχρονίου, τα αδέλφια Κύριλλος και Μεθόδιος μελέτησαν σε βάθος την σλαβική γλώσσα και

ξεκίνησαν από κοινού την πρώτη τους προσπάθεια μετάφρασης ιερών κειμένων στη Σλαβική, έχοντας ως βάση ένα πρόχειρο και ατελές αλφάβητο. Όταν ξεκίνησε η αποστολή στους Χαζάρους, ο Κύριλλος πήρε μαζί του κάποιες από τις ατελείς μεταφράσεις αποσπασμάτων από το Ευαγγέλιο και το Ψαλτήρι. Μετά από αίτημα του ηγεμόνα Ραστισλάβ ο Κύριλλος επεξεργάστηκε το αρχικό, δοκιμαστικό αλφάβητο, το τελειοποίησε και δημιούργησε το καινούργιο και ανώτερο Γλαγολιτικό αλφάβητο, που κάλυπτε όλο το φάσμα των φωνολογικών απαιτήσεων της σλαβικής γλώσσας.

Πιο δύσκολη όμως ήταν η δημιουργία αφηρημένων εννοιών στα Σλαβικά για τη σωστή απόδοση από τον

ελληνικό στον σλαβικό λόγο. Για να μεταφραστεί το Ευαγγέλιο στα σλαβικά, χρειάστηκε να δημιουργηθούν πάρα πολλά αφηρημένα ουσιαστικά και επίθετα, αλλά και πολλές σύνθετες λέξεις που δεν υπήρχαν στα σλαβικά.  Ο Κύριλλος επινόησε αυτές τις έννοιες με βάση τις αντίστοιχες στα ελληνικά με αποτέλεσμα να διαμορφώσει με τέτοιο τρόπο την σλαβική γλώσσα, ώστε να της μείνει κληρονομιά και ένα μέρος από τον εννοιολογικό πλούτο της ελληνικής.