Οι Μαθητές

Ο Κύριλλος και Μεθόδιος πίστευαν ότι οποιαδήποτε ιεραποστολική προσπάθεια πρέπει να στηρίζεται στην

σύμπραξη πολλών. Έτσι φρόντισαν να προετοιμάσουν κατάλληλα τους συνεργάτες τους, γύρω στους 200 πρεσβύτερους και και διακόνους, που κατείχαν τη σλαβική γλώσσα. Ανάμεσα στα γνωστότερα ονόματα των μαθητών τους είναι ο Γεράρδος, ο Κλήμης ο πρεσβύτερος, ο Λαυρέντιος, ο Ναούμ, ο Αγγελάριος και ο Σάββας. Αυτοί συνέχισαν το έργο των Αγίων Αδελφών για το υπόλοιπο της διάρκειάς του.

Μετά το θάνατο του Μεθοδίου, οι εχθροί της Ιεραποστολής, καταδίωξαν τους μαθητές του και έπεισαν τον

Πάπα Στέφανο τον Ε’ να απαγορεύσει τη λειτουργία στη σλαβική γλώσσα. Οι κυριότεροι συνεργάτες των αγίων αδελφών φυλακίστηκαν, άλλοι εξορίστηκαν και άλλοι πουλήθηκαν σαν σκλάβοι. Ο μαθητές των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου υπέστησαν άγρια βασανιστήρια. Στη σλαβική βιογραφία του Ναούμ, όμως, αναφέρεται ότι σε ένα σκλαβοπάζαρο στην αγορά της Βενετίας, κάποιος κοντινός του Αυτοκράτορα εξαγόρασε τους μαθητές του Αγίου Μεθοδίου. Κάποιοι από αυτούς έφυγαν στη Μοραβία, αλλά οι περισσότεροι ακολούθησαν τον σωτήρα τους στην Κωνσταντινούπολη. Όλοι τους όμως συνέχισαν το έργο των δασκάλων τους, κάποιοι στη Βοημία, άλλοι στην Πολωνία και πολλοί στη Βουλγαρία.

Αυτοί που πήγαν στη Βοημία, δίδαξαν τη Σλαβική γραφή, τον Χριστιανισμό και λειτουργούσαν στην

εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα, βάζοντας έτσι τα θεμέλια του πολιτισμού της Τσεχίας. Στη Βουλγαρία, ήταν τεράστια η συμβολή του Κλήμεντα. Ο βασιλιάς Μπορίς – Μιχαήλ υποδέχτηκε τον ίδιο και τους συνεργάτες τους με μεγάλη χαρά. Ο Κλήμης, ο Αγγελάριος και ο Ναούμ, ακολούθησαν πιστά τη στρατηγική των διδασκάλων τους, χρησιμοποιώντας την σλαβική γλώσσα στη Θεία Λειτουργία και διαδίδοντας το εκκλησιαστικό άσμα.  Ο Κλήμης αφιερώθηκε ιδιαίτερα στο μεταφραστικό και συγγραφικό έργο. Μετέφρασε τη Πεντηκοστάριο (λεγόταν και εξακολουθεί να λέγεται από τους Σλάβους Τριώδιο) και άλλα εκκλησιαστικά κείμενα. 

Επίσης, σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι μαθητές των Αγίων Κυρίλλου και  Μεθοδίου ακολούθησαν το

παράδειγμά τους και εκπαίδευσαν  με τη σειρά τους δικούς τους μαθητές οι οποίοι με επιτυχία συνέχισαν το ιερό αυτό έργο του φωτισμού των Σλάβων.