Ο Μεθόδιος μόνος

Το κουραστικό μεταφραστικό και διδακτικό έργο, η ιεραποστολική δράση και το σκληρό ταξίδι στη Ρώμη,

επιδείνωσαν την υγεία του Κυρίλλου. Ο ίδιος προαισθάνθηκε το τέλος του και σύμφωνα με τα τότε έθιμα ασπάστηκε το μοναχικό σχήμα. Ζήτησε από τον αδερφό του να συνεχίσει το έργο ανάμεσα στους Σλάβους και πέθανε στις 14 Δεκεμβρίου το 869 σε ηλικία 42 ετών. Ο αδελφός του προσπάθησε να μεταφέρει τα λείψανά του στην Κωνσταντινούπολη, αλλά ο Πάπας δεν συμφώνησε και τελικά ο Κύριλλος θάφθηκε στην παλαιά Βασιλική του Αγίου Κλήμη.

Μετά το θάνατο του Κυρίλλου ο Μεθόδιος συνέχισε τον ιεροσκόπο αγώνα που έκανε με τον αδελφό του

μόνος. Η μεγάλη επιτυχία του έργο του ήταν ο λόγος που το 870 μ.Χ. περίπου, ο ίδιος επέστρεψε ξανά στη Ρώμη και ο Πάπας τον χειροτόνησε σε Επίσκοπο της Παννονίας.

Μετά την επιστροφή του Μεθοδίου στην Παννονία ως επίσκοπος, ο ηγεμόνας  της Μοραβίας, Ραστισλάβ 

ενεπλάκη σε πόλεμο με τη Γερμανία. Η Μοραβία έχασε τον πόλεμο και ο Ραστισλάβ, φυλακίστηκε. Ο Άγιος Μεθόδιος εξορίστηκε στη Γερμανία και κρατήθηκε επί χρόνια φυλακισμένος ώσπου ο καινούργιος ηγεμόνας της Παννονίας του χάρισε την ελευθερία. Μετά από την αποφυλάκισή του, ο Άγιος Μεθόδιος ήταν αναγκασμένος να φύγει στη γειτονική Μοραβία, όπου είχε θερμή υποδοχή από τον ηγεμόνα Σβιαστοπόλκο και το λαό του. Για ακόμη μια φορά όμως η επιτυχία της αποστολής του προκάλεσε τη ζήλεια των εχθρών του, οι οποίοι παρακίνησαν τον   διάδοχο του Πάπα τον Ιωάννη τον Η΄ να του απαγορεύσει τη λειτουργία στα σλαβικά. Ο Άγιος Μεθόδιος αντιστάθηκε και μετά από καταγγελία, εμφανίστηκε στον Πάπα σαν υπόδικος, αλλά κατάφερε να τον πείσει να παραδεχτεί την ορθότητα των απόψεών του και πήρε την άδεια να τελεί τη Θεία Λειτουργία στην σλαβική γλώσσα με την προϋπόθεση ο Απόστολος και ο Ευάγγελος να διαβάζονται πρώτα στα λατινικά. Αργότερα, ο ίδιος ο Αυτοκράτορας Βασίλειος Α' ο Μακεδών, κάλεσε τον Μεθόδιο στην Κωνσταντινούπολη για να εκθέσει στον ίδιο και στον Πατριάρχη Φώτιο τα αποτελέσματα του έργου του.  Εκεί ο Πατριάρχης και ο Αυτοκράτορας τον επαίνεσαν δημόσια και αναφέρθηκαν και στον αδελφό του Άγιο Κύριλλο.

Μετά από ένα μικρό διάστημα ξεκούρασης, ο Μεθόδιος συνέχισε και ολοκλήρωσε το έργο της

Ιεραποστολής. Από αυτή την τελική φάση του έργου, λείπουν τα πολλά ταξίδια και κηρύγματα, λόγο της μεγάλης ηλικίας του. Ο ίδιος όμως δεν σταματά τη δράση του, αλλά απλά περιορίζεται στο εξίσου δύσκολο και κουραστικό μεταφραστικό έργο. Ο αδελφός του ο Άγιος Κύριλλος είχε μεταφράσει τη Καινή Διαθήκη. Ο Άγιος Μεθόδιος, μετέφρασε όλη την Παλαιά Διαθήκη εκτός από τα βιβλία των Μακκαβαίων.

Όταν αισθάνθηκε το τέλος του, κάλεσε τους καλύτερους συνεργάτες του, τους έδωσε οδηγίες για την

συνέχεια της Ιεραποστολής και πέθανε στις 6 Απριλίου του 889 στο Βελιγράδι. Ο θάνατος του Μεθοδίου συγκλόνισε τους πάντες και για τον χαμό του έκλαψαν ο Αυτοκράτορας, ο Πατριάρχης, οι ηγεμόνες και μεγάλο πλήθος λαών από τη Μοραβία μέχρι την Κωνσταντινούπολη.